In 2006 werd de bedrijvenvereniging vzw Zaubeek opgericht, met als doel de samenwerking tussen de bedrijven op de industrieterreinen van Kruishoutem en Zulte te bevorderen. Omdat men werk wilde maken van gemeenschappelijke investeringen in groene energie heeft men in de schoot van de vzw de coöperatieve vennootschap Zaubeek Power opgestart (waarbij de leden van de vzw werden uitgenodigd om mee in te tekenen in de oprichting van de coöperatie). Volgens de statuten bestaan de activiteiten van Zaubeek Power cvba onder meer uit de promotie van hernieuwbare energie, de financiering van hernieuwbare energieproductie en het onderzoek naar mogelijkheden voor duurzame elektriciteitsproductie (bijvoorbeeld windmolens). In bijlage vindt u een presentatie met nog meer inspirerende informatie over één van de eerste (energie)coöperaties op een bedrijventerrein in Vlaanderen.

De Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) gaat ervan uit dat het verduurzamen van bedrijventerreinen vraagt om een collectieve aanpak. Om de stakeholders van bedrijventerreinen (ondernemersverenigingen/fondsen, ontwikkelingsmaatschappijen, parkmanagers en gemeenteambtenaren) op weg te helpen met zo een collectieve aanpak, creëerde de RVO een verzamelplaats met allerlei praktische informatie en tools. Denk aan stappenplannen, praktijkverhalen, subsidies en wettelijke verplichtingen.

Bedrijventerreinen Energiepositief oftewel BE+ is een Nederlands samenwerkingsinitiatief van TNO, WM3 Energy, SKBN en Oost NL, dat zich tot doel stelt om binnen 5 jaar 250 bedrijventerreinen energiepositief te maken. Op dit moment zijn er reeds lokale initiatieven om te verduurzamen, maar vaak wordt het wiel opnieuw uitgevonden. Vanuit BE+ wil men de krachten bundelen om bedrijven op bedrijventerreinen in Nederland te helpen om nu de duurzame weg naar de toekomst in te slaan.

Samen met lokale partijen wordt gekeken naar wat al gedaan is om zo snel te komen tot een plan voor het nemen van energiemaatregelen. Voor de realisatie van het plan verenigen deelnemende ondernemers zich in een lokale organisatie. Vanuit die organisatie wordt de benodigde financiering betrokken vanuit het Duurzame Investeringsregeling fonds dat voor het project BE+ is opgezet. Deze vorm van financieren heeft geen invloed op de cashflow van ondernemers en gaat bijgevolg niet ten koste van investeringen in het primaire proces.

Het verduurzamen van bedrijventerreinen komt de laatste jaren steeds vaker terug in allerlei projecten. Een holistische kijk op maatschappelijk verantwoord ondernemen, duurzaam produceren en duurzaam energiegebruik (met energieplan op bedrijfssite niveau) is hier intrinsiek mee verbonden. Een duurzaam bedrijventerrein kan als volgt worden gedefinieerd:
“Een terrein waar, via samenwerking tussen bedrijven onderling en met overheden, veranderingen in bedrijfsprocessen en in de inrichting van het terrein gerealiseerd worden, gericht op het verbeteren van:
• Het (bedrijfs)economisch resultaat;
• De vermindering van de milieubelasting en een efficiënter ruimtegebruik”.
Belangrijk hierbij zijn de verschillende invalshoeken: zowel de overheid als de bedrijven hebben voordeel bij Duurzaam Bedrijventerrein Management (DBTM) en dit zowel op het (bedrijfs)economisch als op het ecologisch en sociaal vlak. Maar ook de synergie met de omgeving is een belangrijke succesfactor. Een goed beheerd en onderhouden bedrijventerrein trekt nieuwe ondernemers aan en geeft de reeds gevestigde bedrijven de juiste redenen om te blijven. Dit alles draagt bij tot de uitstraling van een bepaalde regio. Daarnaast voorkomt een actief en duurzaam beheer het verval van een bedrijventerrein, wat in dit geval zou leiden tot een dure revitalisatie.
De bedrijven doen op hun beurt hun voordeel door (i) de kosten van niet-kernactiviteiten te delen (en dus te verminderen), door (ii) een bedrijfsvriendelijke relatie op te bouwen met gemeente en terreinbeheerder, en (iii) een aangename werkomgeving te creëren die dan weer leidt tot tevreden werknemers en die tegelijkertijd potentiële werknemers aantrekt, enz...
In deze handleiding worden de voordelen van clusteropportuniteiten bij het ontwikkelen van nieuwe of herinrichten van bestaande bedrijventerreinen in de kijker gezet en willen we ondernemers aanzetten tot het investeren in duurzame bedrijventerreinen, specifiek deze met een industrieel of logistiek karakter. Domeinen die aan bod komen zijn: gebiedsmanagement, welzijn en welvaart, duurzame bronnen, mobiliteit en ecologie.

In Melsele (Beveren) ontwikkelt POM Oost-Vlaanderen een glastuinbouwzone. Deze cluster is bedoeld voor glastuinbouwbedrijven die bereid zijn om in een verregaand samenwerkingsverband te stappen. Naast 31 hectare netto glasoppervlakte, wordt ook een aansluitende landbouwaanverwante zone van 7 hectare gerealiseerd. Dit is voorbehouden voor bedrijven met een activiteit die aan glastuinbouw verwant is zoals toelevering, verwerking of logistiek. De zone voorziet in alle noodzakelijke nutsinfrastructuur met een onderling warmtenetwerk.

Om dit intern energienetwerk te realiseren werd gekozen voor een structuur waarbij de gronden verpacht worden door POM Oost-Vlaanderen. De pachters van de teeltgronden richten samen een nieuw bedrijf op en voorzien elkaar via warmtekrachtkoppelingen van warmte, elektriciteit en CO2 via contracten met dit opgerichte bedrijf. Het samenwerkingsverband zal bovendien (deels) instaan voor de aanleg en het onderhoud van het terrein en de ingebouwde nutsstructuren. Ook de bedrijven van de para-agrarische zone zullen uitgenodigd worden om klant te worden bij dit nieuwe bedrijf.

In latere instantie wordt nagegaan wat de mogelijkheden zijn van energielevering naar de buurt, bijvoorbeeld via mobiele warmte.

Samen Klimaatactief, een initiatief van Stad Antwerpen en de ondernemerswereld, is inmiddels in heel Vlaanderen actief. De stad wil met dit project de CO2-uitstoot door de lichte industrie en de tertiaire sector (kantoren, winkels, zorg) verminderen, zoals vastgelegd in het Burgemeestersconvenant. 

In opdracht van Stad  Antwerpen werd een website gebouwd met laagdrempelige energie-efficiëntiemaatregelen met daaraan een marktplaats gekoppeld. Op die gesloten en onafhankelijke marktplaats kunnen kantoren, winkels, zorg-  en lichte industrie hun interesse voor energiezuinige producten, diensten of projecten gratis melden. Die aanvragen worden meteen automatisch doorgestuurd naar aanbiedende ondernemingen, die zich bij Samen Klimaatactief als partner geregistreerd hebben en daardoor het platform ondersteunen.

Daarenboven krijgen de aanbiedende bedrijven ondersteuning en een volledig jaar visibiliteit op de website, sociale media, nieuwsbrief en events.

Steeds meer ondernemingen uit heel Vlaanderen maken hun aanvragen voor energie- en renovatieprojecten via dit platform kenbaar. Aan aanbiederszijde groeit het aantal partners ook gestaag. 

Diverse steden en andere overheden en organisaties hebben reeds formeel beslist om deel te nemen (o.a. Stad Gent, Provincie Antwerpen, Fevia, Horeca Vlaanderen, VVSG). Andere samenwerkingen zitten in de pijplijn. Via Samen Klimaatactief kunnen ze de lokale klimaatplannen omzetten in concrete acties voor de ondernemingen op hun grondgebied. 

Neem gerust een kijkje op de website van Samen Klimaatactief!

In opdracht van de stad Antwerpen, gemeenten Schoten en Wijnegem en met de steun van het Agentschap Innoveren & Ondernemen heeft het team POSAD-ARCADIS-3E-One Architecture uitgebreid onderzoek gedaan naar de mogelijkheden om tot een duurzame herinrichting van de bedrijvenzone Albertkanaal te komen. Er is niet alleen breed gekeken naar mogelijke projecten in het gebied, maar er zijn ook een aantal concrete projectplannen uitgewerkt voor implementatie van duurzame maatregelen in het projectgebied. Tevens is er in het kader van een bredere visie op de duurzame toekomst van de bedrijvenzone Albertkanaal gekeken naar het bestendigen van duurzame netwerken. Hierbij zijn de mogelijkheden onderzocht voor opschaling en replicatie van beloftevolle concepten.

Dit onderzoek kent een deel waarin met betrokken stakeholders is gewerkt rond uitvoerbare acties en een bredere visie op de duurzame bedrijvenzone Albertkanaal. De studie past ook in de ambitie voor doorgedreven en consequente integratie van klimaataspecten in het ruimtelijk beleid, zoals omschreven in het Klimaatplan Antwerpen. De onderzoeksopdracht heeft de doelstelling om concreet uitvoerbare projectplannen uit te werken binnen het kader van een bredere visie. Om tot ontrafeling van potentiële projecten voor verbetering in de verduurzaming van de bedrijvenzone te komen is een methodiek ontwikkeld die uitgaat van de vier grootheden welke de balans bepalen in de verduurzaming van het gebied: watervraag, waterovervloed, energievraag en energie-aanbod. Uit een groter aantal van potentiële projecten zijn vier concepten voor verduurzaming van de bedrijvenzone verder uitgewerkt in plannen van aanpak met sluitende businesscases.

Het rapport presenteert de resultaten van een onderzoek dat deze opdracht in de volle breedte heeft benaderd. De studie laat zien waar de mogelijkheden liggen voor verduurzaming van het gebied, maar maakt ook inzichtelijk welke hindernissen dienen genomen te worden om tot een succesvolle transformatie van het gebied te komen en wat hierbij de rolverdeling kan zijn tussen bedrijfsleven en overheid.

Bedrijven kunnen heel wat winst boeken als ze efficiënt met materialen omgaan. Wat voor het ene bedrijf een afvalstroom is, kan een grondstof of energiebron zijn voor het andere. Via het proefproject ‘ecoclusters’ van OVAM werd nagegaan of deze bedrijven elkaar echt vonden.

Een ecocluster is een groep van naburige bedrijven die samenwerken. Dit kan op allerlei manieren: afval collectief inzamelen en laten ophalen, nagaan hoe grondstoffen efficiënt kunnen ingezet worden, reststromen uitwisselen,…

OVAM testte het systeem van ecoclusters in Olen. Zeven bedrijven namen deel aan het project. Elk bedrijf maakte eerst een materialenscan. Via deze scan kregen bedrijven zicht op de efficiëntie waarmee ze materialen inzetten en wat dat opbrengt. Vervolgens werd er gezocht naar mogelijkheden tot samenwerking tussen de bedrijven.

Uit het Olens proefproject kwamen alvast een aantal waardevolle projecten voort. Zo gaan enkele houtverwerkende bedrijven hun afvalhout verzamelen en leveren aan een ander bedrijf. Dit bedrijf gaat de houtresten gebruiken om elektriciteit op te wekken en de gebouwen te verwarmen. Een win-winsituatie voor alle partijen. Een ander voorstel dat gerealiseerd werd, is de organisatie van een inzamelronde voor KGA bij de bedrijven.