Water en bedrijventerreinen

Op 23 februari 2021 organiseerde het Kennisnetwerk Bedrijventerreinmanagement een online evenement rond het thema 'Water en bedrijventerreinen'. Deze boeiende sprekers deelden hun expertise met ons:

·Professor waterbeheer Patrick Willems (KU Leuven) schetste de problematiek rond droogte en klimaatverandering in Vlaanderen.

·Onderzoeksassistente Ciel Grommen (KU Leuven) vertelde over het potentieel van regenwater op bedrijventerreinen vanuit haar onderzoek binnen het project ‘Groen met grijs’.

·Senior expert bedrijventerreinen Dirk Cleiren (POM Antwerpen) gaf met praktijkvoorbeelden aan hoe je met een gezamenlijke aanpak van water op bedrijventerreinen winst maakt op vlak van kostenefficiëntie, robuustheid en ecologie. Met een bijdrage van HydroScan / Opus25 over de ontwikkeling van het eco-effectieve bedrijventerrein Blue Gate Antwerp.

·Studieverantwoordelijke R&D Birgit De Bock (Aquafin) toonde hoe we water multifunctioneel kunnen inzetten op een bedrijventerrein.

Het volledige evenement kunt u dankzij deze opname opnieuw bekijken.

Tijdens de Q&A momenten werden heel wat vragen gesteld. De vragen en antwoorden die niet live behandeld konden worden, vindt u hieronder.

Bestaat er financiële ondersteuning voor hemelwateropvang bij bedrijven? Indien niet, komt deze er en zo ja, wanneer? Vaak gaat het over grote oppervlaktes en dus ook grote installaties, zeker voor buffering, wat dus duur zal uitvallen.
Op Vlaams niveau wordt i.k.v. de Blue Deal een ondersteuningsregeling vooropgesteld, maar die moet nog uitgewerkt worden. Via het programma “Proeftuinen ontharding - onthardingsprogramma ‘Vlaanderen breekt uit!’ - ‘Operatie Perforatie’ kan wel al steun worden aangevraagd. Bepaalde intercommunales en lokale besturen bieden ook afzonderlijke ondersteuning, maar dat is zeer regionaal afhankelijk.

Bij gemeenschappelijke buffers op bedrijventerreinen loert de problematiek om de hoek van wat er zal gebeuren bij het vaststellen van een verontreiniging omwille van calamiteit. Wie is verantwoordelijk voor de vervuiling en hoe kan men dit traceren? Zijn hier ontwerprichtlijnen voor? Is er in de vergunningsprocedure iets voorzien omtrent perodieke bemonstering van het geloosde water?
Als dit voorvalt bij een waterbuffer op openbaar domein is dit vergelijkbaar met een situatie zoals vervuiling in een openbare beek. Er zijn dan inspecties mogelijk op de aansluitingspunten van de private leidingen die erop uitkomen, in een zoektocht naar de 'dader'. De beheerder van de waterbuffer zal er naar op zoek moeten gaan, het verder verspreidden van de vervuiling (als een goed huisvader) aanpakken en de kosten trachten te verhalen op de 'schuldige'.

Zijn er bedrijventerreinen bekend waar men gebruik maakt van / ervaring heeft met vacuumtoiletten? Dit type toilet gebruikt namelijk maar 1 liter ipv 6 of meer liter water per spoelbeurt. Volgens technische info is dit naast gebruik op schepen en treinen etc. ook perfect in gebouwen / bedrijven te gebruiken.
Op bedrijventerreinen is ons niets daarover bekend. In de woonwijk De Nieuwe Dokken in Gent (info bij DUCOOP) wordt dit gedaan.

Is het reeds mogelijk om een omgevingsvergunning te bekomen voor het ontwikkelen van een perceel waarbij het bedrijf zelf het DWA water zuivert en hergebruikt waarbij er wel een gescheiden rioleringsstelsel aanwezig is? Dit was een probleem enkele jaren geleden.
In tegenstelling tot huishoudelijk afvalwater, geldt er voor bedrijven geen automatische verplichting om het bedrijfsafvalwater aan te sluiten op de RWZI. Hiervoor moet een saneringscontract afgesloten worden. Wat er met het afvalwater gebeurt, moet worden vastgelegd in de milieuvergunning. Meer info vindt u hier. Een bedrijf kan kiezen om 0 lozer te worden, maar dit is niet evident. Huishoudelijk afvalwater moet in principe wel aangesloten worden als het bedrijf zich in centraalgebied of groene cluster bevindt. De regels hierrond zijn erg plaatsafhankelijk. Mocht er een concrete case zijn kunnen we dit altijd eens bekijken, leen.vandenbossche@aquafin.be is hier voornamelijk mee bezig.

In de presentatie van Birgit De Bock is er sprake van kleine maatregelen wat betreft beplanting. Is er een lijst van planten bekend?
Een kant-en-klare lijst is niet beschikbaar omdat alles afhangt van licht, grondsoort en vochtigheid. Afhankelijk van hoe hoog het grondwater staat en hoe het systeem ontworpen wordt, zijn er verschillende plantensoorten die in aanmerking komen. Er is een lijst van planten voor erg natte omstandigheden (https://edepot.wur.nl/329692), maar vaak zijn de systemen in de zomer net heel droog. Momenteel wordt hier veel onderzoek naar gedaan bijv. in Sheffield (Nigel Dunnett) maar best wordt een beplantingsplan opgemaakt door een tuinarchitect of de groendienst, door iemand die iets van planten kent.

In bepaalde gemeenten is bij woonprojecten tot 20% van de oppervlakte verplicht over te dragen als openbaar groendomein. Zou dit op bedrijventerreinen ook moeten gebeuren? Of toch beter gaan verdichten en inzetten op hergebruik van dakwater?
Vaak wordt een bepaald percentage groen al in het BPA opgenomen. Of dit nuttig, wenselijk is lijkt me erg plaatsafhankelijk en zal plaats per plaats bekeken moeten worden.
60/20/20 is een oud planningsprincipe dat ook gehanteerd wordt voor bedrijventerreinen. Het bepaalt dat op een individueel terrein 20% aan groeninrichting moet voorzien worden, maximaal 60 procent aan bebouwing en 20% aan circulatie. Tegenwoordig wordt er meer flexibiliteit geboden op deze oude planningsprincipes: ontwikkelaars stellen voor om groen- en blauwinfrastructuur gemeenschappelijk te voorzien, gesteund door jaarlijkse bijdragen van de individuele bedrijven. Het is belangrijk om te beseffen dat er nog steeds verantwoordelijkheid ligt bij individuele bedrijven wat betreft groen- en blauwinrichting en dus ook het voorzien of medefinancieren van infiltratiebekkens etc.

In de presentatie van Ciel Grommen werd de link gelegd tussen dakoppervlak op bedrijventerreinen, neerslag die er op valt en waterbehoefte vanuit de landbouwsector. Zijn er inspirerende voorbeelden waarbij rond deze problematiek wordt samengewerkt? Bij deze ook een warme oproep naar potentiële geïnteresseerden om een WVl case uit te werken/realiseren.
Aquafin doet mee aan een project B-watersmart, dat heel specifiek toespitst op water voor de landbouw uit alternatieve waterbronnen.

Is het mogelijk om de exacte URL's uit de presentatie van Ciel Grommen te bezorgen, o.a. die van Geopunt en de dakoppervlaktes?
www.geopunt.be > links "geopuntkaart" kiezen, rechts de kaartlagen activeren: "kaarten en plaatsen" > "gebouwen" > "basiskaart GRB: gebouw aan de grond"

Hoe worden de 'ecologische corridors' in Vlaanderen juist gedefinieerd? Is er een kaart beschikbaar met de ligging van deze corridors? Dit is dus geen 'echte' kaart? Maar eerder iets wat visueel wordt vastgesteld obv satellietbeelden?
Beschermde groengebieden zijn natuurlijk in kaart gebracht (zie o.a. gewestplan op Geopunt), maar deze dienen verbonden te worden door bermen die als 'corridors' fungeren, of 'stepping stones' zoals tuinen, kleine bosjes... Al deze landschapselementen tellen dus ook mee. Deze zijn natuurlijk niet allemaal van overheidswege gecontroleerd/opgelegd, vandaar dat er geen eenduidige kaarten over bestaan. Daarom verwezen wij naar een simpele satellietfoto waar je letterlijk het "groen" opzoekt. Groene corridors lopen vaak samen met transportassen. U kan zich altijd vrijblijvend richten tot Natuurpunt, Regionale Landschappen, VLM, ANB... om af te toetsen of er een potentieel project in zit.

Mag je private waterleidingen trekken tussen bedrijven? Is het mogelijk om een private waterleiding over publiek domein te trekken naar bijvoorbeeld een overbuur? Is het mogelijk om een directe waterleiding naar een buur te trekken zonder publiek domein over te steken.
Volgens onze info is dit mogelijk voor een lokaal, privatief grijswater net. De overheid die beheerder is van het openbaar domein kan uiteraard voorwaaarden stellen. Het verdelen van water als drinkwater is wel onderhevig aan allerlei regelgeving en kwaliteitseisen. Onderzoekseenheid VITO biedt legaal advies aan inzake dit soort samenwerkingen, onder de noemer "buurwater".

Bij heraanleg wegenis/riolering/herinrichting op BT: kan er op dit moment een waterbehoefte/aanbodanalyse worden gedaan/verplicht worden?
Bij een heraanleg op een bedrijventerrein kan er uiteraard een onderzoek gebeuren naar de situatie bij de bedrijven, aangaande hemelwateropvang, hergebruik/infiltratie/buffering, gescheiden stelsel, grondwaterwinningen, waterverbruik. Wij hebben dat tot nu toe nog niet dermate uitgebreid gedaan (wel inzake gescheiden stelsel, aanlsuiting op RWA/DWA, buffering etc. via een afkoppelingsdeskundige). Als een grote investering gepland wordt, kan dat in het voortraject of tijdens de ontwerpfase steeds meegenomen worden. Aanknopingspunten om dit te verplichten voor de bedrijven kennen we niet.

Zien jullie oplossingen om gebruik van bestaande grondwaterboorputten te ontmoedigen / te laten afsluiten?
Als onderdeel van het laten uitvoeren van een “waterscan” wordt concreet bekeken of/hoe grondwatergebruik kan vervangen worden door alternatieve waterbronnen, zowel technisch als economisch. Zo ja, dan kan een bestaande grondwaterput afgesloten worden. Binnen de Blue Deal probeert de Vlaamse Overheid het uitvoeren van een waterscan aan te moedigen door te overwegen deze verplicht te maken voor grootverbruikers of bedrijven met grote verharde oppervlakte (voorlopig voorzien tegen 2022), door deze verplicht te maken bij vergunningsaanvraag voor nieuwbouw of grondige renovatie, als ontvankelijkheidsvoorwaarde bij aanvragen tot financiële steun en/of vergunningen met voldoende relevantie voor duurzaam waterbeheer doorheen alle entiteiten van de Vlaamse overheid (tegen 2022 voorlopig vooropgesteld). Bedoeling is om op termijn voor de prioritaire sectoren (chemie, voeding, bouw, …) circulair watergebruik als regel te krijgen, o.a. via engagementen op sectorniveau + verankering in MBO’s of green deals.

Wanneer we de grondwaterkaarten van VMM bekijken was op de meeste meetpunten vorig jaar de grondwaterstand zeer hoog. Toch hadden we hier en daar tekorten in de droge zomer. Is infiltratie dan de beste oplossing? Is bovengrondse buffering niet zinvoller?
Het is een en-en-verhaal. Wij zullen zowel meer regenwater moeten laten infiltreren als bufferen. Buffering is OK voor bedrijven en particulieren, maar grondwaterstanden dienen voldoende aangevuld te worden om ze op peil te houden, dat laatste voor de grondwateronttrekkingen en vooral voor natuur en landbouw. Het ondiepe freatische grondwater reageert relatief snel op de wisselende weersomstandigheden (typisch op een reactietijd van 1 tot enkele maanden). Door klimaatverandering verwachten wij meer tijdsvariatie: grotere verschillen tussen natte (winter)periodes en droge (zomer)periodes. Een evolutie die we nu al vaststellen. Door meer/voldoende infiltratie in de natte periodes, kunnen wij ervoor zorgen dat de dalingen tijdens de droge periodes niet te sterk oplopen en de effecten niet te sterk accumuleren tijdens opeenvolgende droge periodes.

Wat met de zouten die geloosd worden door waterontharders. Is dat een problematiek waar men rekening mee dient te houden?
Zouten door waterontharders komen in het drinkwater terecht, dit water wordt steeds gebruikt in toilet, douche, wasmachine,… en wordt dan als afvalwater naar de riolering gebracht, of indien grijswater hergebruikt wordt, zit hier steeds een zuivering tussen. Deze zouten zullen dus nooit rechtstreeks op een  infiltratievoorziening geloosd worden. Strooizouten kunnen daarentegen wel schade aan de planten in wadi’s en vijvers veroorzaken, zo weinig mogelijk strooien is hier de boodschap. Dit is niet altijd mogelijk dus is het belangrijk om bij de plantenkeuze te zorgen voor planten die zouttolerant zijn, zodat deze wel wat zout kunnen verdragen. Als er niet te veel gestrooid wordt en het zout voldoende verdund wordt door het regenwater, zal er geen probleem zijn.

Mogelijk las ik het cijfer op de derde slide van Ciel Grommen verkeerd? 55% van de bedrijventerreinen verhard kan toch moeilijk 32.609.000 ha zijn? Even delen door 1.000? Excuus mocht ik dit verkeerd gelezen hebben.
Inderdaad! Bedankt voor de oplettendheid. Dit zijn de gecorrigeerde cijfers:

Surface industrial terrains
60.746 ha

Annual rainfall
750 mm/jaar

Total rainfall on industrial terrains
455.595.000 m3

Total surface paved
32.609 ha

Total rainfall on industrial terrains
455.595.000 m3

Total run-off of business terrains
222.348.382 m3

Run-off of pavements
108.564.183 m3

Run-off of roofs
71.577.872 m3